Những con cá cơm ngọt tươi, nẩy thịt, giàu đạm ướp với muối tinh chất tốt nhất vùng Đông Nam Á theo công thức ủ chượp – kéo rút gia truyền đã tích lũy qua trăm năm, tạo nên đặc sản “nước mắm Cà Ná” màu hổ phách với vị đậm đà, thơm ngon đến đến giọt cuối cùng.
“Nước mắm Cà Ná”- tinh hoa từ biển
Xã Cà Ná, tỉnh Khánh Hòa vốn là một trong những làng biển lâu đời nhất vùng Nam Trung Bộ. Hơn 2 thế kỷ trước, người dân Cà Ná đã gắn bó với sinh kế biển theo nhịp “chiều đi, sáng vô, chở đầy mực, cá”. Cùng với nghề đánh bắt hải sản, người dân còn sáng tạo nên nghề làm nước mắm nức tiếng. Hiện nay, nghề sản xuất nước mắm Cà Ná mang lại nguồn thu nhập không nhỏ cho hơn 300 hộ và là biểu hiện sinh động của tri thức dân gian, kinh nghiệm sinh thái và tinh thần gắn bó giữa con người với biển.
Gắn liền với sinh kế biển, nghề làm nước mắm tại làng chài Cà Ná có lịch sử lâu đời. Mặc dù không thể xác định thời gian cụ thể và ông tổ nghề là ai, nhưng đến cuối thế kỷ XIX, nghề làm nước mắm ở đây đã nổi tiếng bởi màu nâu hổ phách hoặc cánh gián đẹp mắt, vị mặn đậm đà nhưng không hề gắt, mà thay vào đó là hậu vị ngọt thanh, tinh túy từ đạm cá nguyên chất. Nước mắm Cà Ná xưa kia từng là đặc sản biển tiến vua và ngày nay vẫn được rất nhiều người tiêu dùng tin tưởng lựa chọn.
“Nước mắm Cà Ná” là tinh hoa của vùng biển Khánh Hòa. Đó là sự hòa quyện của cá cơm tươi ngon với muối biển tinh khiết. Cá cơm được đánh bắt trực tiếp tại vùng nước trồi Cà Ná vào tháng 5-6 có hàm lượng đạm cao từ 30-40 độ cùng lượng vitamin và khoáng chất phong phú. Muối biển Cà Ná được đánh giá là loại muối tốt nhất Đông Nam Á, với tỉ lệ muối nguyên chất lên đến 95% và hàm lượng i-ốt cao nhất cả nước. Sự kết hợp hoàn hảo giữa cá cơm chất lượng cao và muối biển tinh khiết đã tạo nên nền tảng vững chắc cho hương vị độc đáo của nước mắm Cà Ná.
Ông Trần Đình Toan (66 tuổi), người có hơn 30 năm kinh nghiệm sản xuất nước mắm Cà Ná cho biết: “Cá cơm ngay sau khi vừa đánh sẽ được ướp trộn với muối tinh đã được lưu kho ít nhất 6 tháng theo tỷ lệ “3 cá – 1 muối”. Hỗn hợp này sau đó được ủ trong các thùng gỗ hoặc bể chứa chuyên dụng trong một khoảng thời gian dài, từ 18 đến 20 tháng”.
Chính quá trình ủ chượp – kéo rút tự nhiên kéo dài này đã giúp cá phân giải thành các axit amin, tạo nên hương vị đậm đà, ngọt hậu và màu sắc cánh gián đặc trưng cho thương hiệu “Nước mắm Cà Ná”
Phát triển thương hiệu “Nước mắm Cà Ná” Khánh Hòa
Với lịch sử trăm năm và chất lượng vượt trội, đặc sản “Nước mắm Cà Ná” đang được tỉnh Ninh Thuận đẩy mạnh xây dựng và phát triển thương hiệu. Trong bối cảnh thị trường ngày càng cạnh tranh, việc xây dựng và bảo vệ thương hiệu là yếu tố then chốt giúp nước mắm Cà Ná khẳng định vị thế và mở rộng thị trường tiêu thụ.
Ngày 26/7/2017, Cục sở hữu trí tuệ của Bộ Khoa học và Công nghệ cấp Giấy chứng nhận nhãn hiệu chứng nhận “Nước mắm Since 1940 Cà Ná FISH SAUCE Thơm Ngon – Tinh Khiết” cho danh mục Nước mắm và Dịch vụ mua bán nước mắm; Dịch vụ quảng cáo, quảng bá sản phẩm nước mắm. Từ đó, nhiều cơ sở sản xuất nước mắm tại địa phương đầu tư thêm công nghệ, cải thiện chất lượng sản phẩm, đa dạng nhãn mác, kiểu dáng chai, tập trung quảng bá trên nền tảng số… nên sản phẩm nước mắm Cà Ná dần trở thành thân quen với người tiêu dùng trong, ngoài nước, nhiều hộ sản xuất kinh doanh có những sản phẩm đạt chuẩn OCOP 3 – 4 sao. Năm 2018, UBND tỉnh Ninh Thuận (cũ) đặc sản “Nước mắm Cà Ná” đã trở thành một trong 12 sản phẩm đặc thù của địa phương.
Để tiếp tục quảng bá, phát triển thương hiệu “Nước mắm Cà Ná”, cuối năm 2024, UBND tỉnh Ninh Thuận (cũ) đã phê duyệt Nhiệm vụ khoa học và công nghệ: “Khai thác, quản lý và phát triển sản phẩm mang nhãn hiệu chứng nhận “Nước Mắm Since 1940 Cà Ná FISH SAUCE Thơm Ngon – Tinh Khiết”, “Rong sụn Ninh Thuận” theo chuỗi giá trị gắn với an toàn vệ sinh thực phẩm, chứng nhận chất lượng và truy xuất nguồn gốc sản phẩm mang nhãn hiệu chứng nhận (NHCN) được bảo hộ” và lựa chọn Trung tâm Sở hữu trí tuệ và Nghiên cứu phát triển là đơn vị chủ trì thực hiện nhiệm vụ.
Ông Đinh Văn Hòa, Chủ tịch UBND xã Cà Ná chia sẻ: Việc khai thác, quản lý và phát triển sản phẩm mang nhãn hiệu chứng nhận “Nước Mắm Since 1940 Cà Ná FISH SAUCE Thơm Ngon – Tinh Khiết” rất cần thiết, là cơ sở pháp lý quan trọng khẳng định nguồn gốc xuất xứ và chất lượng đặc trưng của “Nước mắm Cà Ná”, nâng cao giá trị sản phẩm và giúp người dân địa phương gia tăng thu nhập, ổn định cuộc sống và đưa đặc sản quê hương vươn xa hơn trên thị trường trong nước lẫn quốc tế.
Phan Bảo Ngọc
Làng nghề Việt